Nederland is aantrekkelijk voor buitenlandse studenten en dat levert ons veel wetenschappelijke kennis en inkomsten op, maar voor enkele steden wordt het te veel. Inmiddels studeren er hier zo’n 120.000 internationale studenten en komt 40 procent van onze eerstejaars universitaire studenten uit het buitenland. Dat is te veel voor het aantal studentenwoningen, collegezalen raken te vol en Nederlandse studenten worden steeds vaker verdrongen uit studies met een maximaal aantal inschrijvingen.
We hebben de plicht om ervoor te zorgen dat deze instroom van internationale studenten beheersbaar blijft. Voor onze studenten, steden en onderwijsinstellingen. En tegelijkertijd hebben we die internationale studenten ook nodig, zoals in de techniek. Want zij verzinnen samen met hun Nederlandse medestudenten de oplossingen van de toekomst, bijvoorbeeld voor de energietransitie. We moeten daarom kijken naar wat Nederland nodig heeft.
We hebben de plicht om ervoor te zorgen dat deze instroom van internationale studenten beheersbaar blijft. Voor onze studenten, steden en onderwijsinstellingen.
Voor veel beroepen leiden we genoeg Nederlandse studenten op. Een voorbeeld daarvan is de opleiding psychologie. Daar hebben we niet zoveel internationale studenten nodig. Toch komt een grote groep hier studeren, die meteen na het afronden van de opleiding weer vertrekt. Dat kan niet de bedoeling zijn.
Eén van de oorzaken hiervan is dat de financiering van onderwijsinstellingen voor een groot deel afhangt van het aantal studenten. Die perverse prikkel zorgt ervoor dat studenten werven in het buitenland loont. Wat de VVD betreft gaan we instellingen afrekenen op inhoudelijke prestaties en minder op instroom en aantallen studenten. Ook willen we gaan kijken welke studenten we nodig hebben en welke niet. Zodat we onderwijsinstellingen kunnen steunen die studenten opleiden die we hard nodig hebben.
Het is niet zo dat alles komt door werving. Universiteiten worden soms gewoon overlopen door buitenlandse studenten. Dat dit probleem zich soms voordoet is niet verrassend. Het potentieel aan studenten wereldwijd dat hier naartoe zou willen komen is enorm. Dat verminder je niet alleen door het stoppen met werven. Als een opleiding opeens onverwacht hard groeit, kunnen universiteiten of hogescholen daar weinig aan doen. Ook al is er geen ruimte en zijn er geen docenten. Daarom willen wij onderwijsinstellingen een ‘rempedaal’ geven, om onverwachtse massale inschrijvingen af te remmen of zelf helemaal te blokkeren.
Oplossingen
We moeten de internationale instroom van studenten beter inrichten, zonder het kind met het badwater weg te gooien. Want internationalisering hebben we ook nodig, voor onze economie en de kwaliteit van onze wetenschap. In sommige regio’s is er geen probleem met grote instroom en speelt het zelfs een belangrijke economische rol, zoals in Twente, Eindhoven en Maastricht. En sommige projecten zijn zonder internationale inbreng zelfs onhaalbaar.
Er is geen pasklare oplossing voor heel Nederland, dus moet het mogelijk zijn om de maatregelen af te stemmen op een specifieke instelling of regio. Daarom heeft de VVD een aantal voorstellen gedaan, die je in de onderaan deze pagina kunt lezen. Van die voorstellen heeft de minister het ‘rempedaal’ overgenomen en dat is goed nieuws. Daar wordt nu eindelijk op verzoek van de VVD een wet voor gemaakt. Maar verder lijkt de minister er nog voor terug te deinzen echte keuzes te maken.
Met onze maatregelen willen we de instroom van buitenlandse studenten beperken en behouden we de innovatiekracht van het Nederlandse onderwijs. We roepen minister Dijkgraaf op om met spoed keuzes te maken. De kwaliteit en toegankelijkheid van ons onderwijs staat namelijk onder grote druk.
Actiepunt 1: Geef universiteiten en hbo's een rempedaal
Nederlandse onderwijsinstellingen kunnen nu zelf geen rem zetten op het aantal internationale studenten op hun opleiding, terwijl bijvoorbeeld al 23 opleidingen hebben aangegeven dat wel te willen. De VVD wil de wet wijzigen, zodat onderwijsinstellingen drie rempedalen krijgen.
– Zorg dat onderwijsinstellingen een maximum mogen zetten op het aantal studenten dat van buiten de Europese Economische Ruimte komt (EU en Noorwegen, IJsland en Liechtenstein).
– Zorg dat deze rem ook nog tijdens de inschrijving van een collegejaar mag gebeuren, met een zogenaamde noodfixus.
– Zorg dat er een maximum mag komen op alleen het aantal studenten in de Engelstalige variant van een opleiding, dat mag nu niet van de wet.
Actiepunt 2: Bepaal welk talent je nodig hebt
Het ministerie kijkt nu te weinig welke banen er in de toekomst in Nederland zijn, en waar grote tekorten dreigen te ontstaan. Zo weten we dat Nederland veel techneuten nodig gaat hebben in de toekomst. Die moeten we dus nu opleiden. Het toelaten van internationale studenten moet bepaald worden aan de hand van een talentstrategie.
Actiepunt 3: Geef meer onderwijs in het Nederlands
De wet schrijft voor dat al het hoger onderwijs in het Nederlands moet zijn, tenzij een opleiding goede redenen heeft om dat niet te doen. Er wordt alleen niet gecontroleerd op die wet, waardoor er steeds meer Engelstalige opleidingen zijn, en dat is echt niet altijd om de inhoud. In 2022 zijn elf van de vijftien nieuwe universitaire masteropleidingen volledig in het Engels, bij de bacheloropleidingen gaat het om vier van de vijf in het Engels. Onze oproep: controleer beter op die wet, en maak de voorwaarden om in het Engels les te geven duidelijker.
Actiepunt 4: Spreek de EU aan op haar verantwoordelijkheid
De EU probeert actief de mobiliteit van studenten te vergroten. Het lukt tot nu toe echter wel heel goed om buitenlandse studenten naar Nederland te trekken, maar niet om Nederlandse studenten bijvoorbeeld een jaar in het buitenland te laten studeren. Er studeren nog geen 20.000 Nederlandse studenten in het buitenland, terwijl er 120.000 buitenlandse studenten in Nederland studeren. De VVD wil geen nieuwe maatregelen om mobiliteit te vergroten als deze niet de balans voor Nederland beter maken.
Actiepunt 5: minder prikkels op studentenaantallen, meer op inhoud
Wat de VVD betreft gaan we instellingen afrekenen op inhoudelijke prestaties, en minder op instroom.
De hoogte van dat bedrag dat hbo’s en universiteiten van de overheid krijgen hangt voor een groot deel af van het aantal studenten dat daar studeert. Studenten in tekortberoepen (zoals medisch) zijn relatief duur, een hoorcollegezaal met communicatiestudenten vullen is veel makkelijker.
Er is daarom een prikkel om veel van die studenten, zowel Nederlands als buitenlands, te werven terwijl er op bijvoorbeeld medische opleidingen en lucht- en ruimtevaart een numerus fixus zit. Wij willen de bekostiging zo aanpassen dat die perverse prikkel verdwijnt. Dat heeft zeker ook gevolgen voor de internationale instroom, want die zit massaal op alfa en gamma studies.
Actiepunt 6: Meer studentenwoningen
Sommige opleidingen hebben wel ruimte, maar zitten in een stad met een groot kamertekort. Het kan niet zo zijn dat een opleiding plekken heeft, de arbeidsmarkt om deze afgestudeerden schreeuwt, maar studenten in bushokjes moeten slapen of niet kunnen komen omdat er geen kamer voor hen is. Tegelijk kunnen universiteiten dit niet zomaar het probleem van de gemeenten laten. De VVD wil dat iedere universiteit verplicht een samenwerking aangaat met de gemeente om samen te werken, minimaal voor het realiseren van tijdelijke opvang.
